Nhượng quyền thương mại đã trở thành một trong những con đường nhanh nhất để mở rộng thương hiệu và tối ưu nguồn lực xã hội. Tuy nhiên, đằng sau sự phát triển ấn tượng của mô hình này là hàng loạt thách thức về quản trị, pháp lý và lợi ích giữa các bên. Một hệ thống nhượng quyền chỉ thật sự bền vững khi bên nhượng quyền hiểu cách “kiếm tiền cùng” đối tác thay vì “kiếm tiền từ” đối tác.

1. Thời đại nhượng quyền thương mại: Từ Singer đến Haidilao

Ngày 4/3/2024, Haidilao chính thức tuyên bố mở cửa mô hình nhượng quyền, đây là một sự kiện được xem như cột mốc khẳng định: “Kinh doanh Trung Quốc đã bước vào kỷ nguyên nhượng quyền thương mại.”
Thực tế, nhượng quyền không phải là xu hướng mới. Từ thế kỷ 19, Công ty Máy khâu Singer (Hoa Kỳ) đã tiên phong áp dụng mô hình này, đặt nền móng cho sự phát triển toàn cầu. Ở Anh, chính phủ đã ứng dụng cơ chế tương tự trong mô hình PFI (Private Finance Initiative) từ năm 1992, cho phép tư nhân tham gia các dự án công.

Tại Trung Quốc, dấu vết của “nhượng quyền” thậm chí đã xuất hiện từ hàng trăm năm trước qua “phiếu muối”, “phiếu trà” được cấp cho thương nhân Sơn Tây, tương tự như các “giấy phép độc quyền” thời hiện đại. Đến thời kỳ cải cách mở cửa, mô hình “quản lý hộ gia đình” tại Ôn Châu, nơi nhiều gia đình cùng sản xuất một thương hiệu đã trở thành tiền thân của mô hình nhượng quyền Trung Quốc ngày nay.

Cuối thế kỷ 20, các thương hiệu nội địa như Quanjude hay Hualian Supermarket bắt đầu triển khai nhượng quyền để mở rộng hệ thống, song phải đối mặt với nhiều rào cản pháp lý và xung đột lợi ích với bên nhận quyền. Trong khi đó, các “ông lớn” quốc tế như McDonald’s, KFC, Holiday Inn lại chọn cách thận trọng hơn chủ yếu vận hành trực tiếp hoặc quản lý ủy thác, hạn chế rủi ro pháp lý.

Ngày nay, mô hình nhượng quyền tại Trung Quốc đã phát triển vượt bậc. Các thương hiệu như Mixue Ice Cream & Tea, Meiyijia hay Kudi Coffee mở mới hàng chục cửa hàng mỗi ngày tốc độ không thể đạt được nếu chỉ dựa vào vốn nội bộ.
Nhượng quyền trở thành “đòn bẩy xã hội hóa vốn đầu tư”, giúp doanh nghiệp mở rộng nhanh chóng và bền vững.

Học hỏi cách điều hành từ hệ thống nhượng quyền Haidilao

2. Ba yếu tố nền tảng của bối cảnh xã hội

Để hệ thống nhượng quyền phát triển mạnh, doanh nghiệp phải xem xét ba điều kiện xã hội tiên quyết:

2.1. Thị trường tiêu dùng trưởng thành

Nhượng quyền chỉ phát triển bền vững khi mức độ tiêu dùng đủ cao và ổn định, tạo ra nhu cầu thị trường lớn và khả năng tái đầu tư.

2.2. Sức mạnh thương hiệu

Thương hiệu là “vũ khí chiến lược” giúp nhượng quyền thành công. Một thương hiệu mạnh, dễ nhận diện và có lợi thế cạnh tranh rõ ràng chính là “bộ công cụ kiếm tiền” cho cả hai bên nhượng quyền và nhận quyền.

2.3. Hệ thống pháp lý hoàn thiện

Nhượng quyền là một hoạt động pháp lý có cấu trúc, chứ không đơn thuần là mô hình kinh doanh. Bên nhượng quyền phải minh bạch thông tin đầu tư, tuân thủ quy định “hai cửa hàng một năm” nghĩa là chỉ được phép nhượng quyền sau khi đã vận hành trực tiếp ít nhất hai cửa hàng trong 12 tháng.

Tuy nhiên, trong thực tế, không ít thương hiệu “chưa có cửa hàng thật” đã rầm rộ kêu gọi nhà đầu tư một dạng nhượng quyền trá hình, tiềm ẩn rủi ro lớn. Các hành vi như vậy tại Trung Quốc có thể bị phạt đến 500.000 NDT.
Ngoài ra, việc không bảo vệ lãnh thổ độc quyền để các bên nhận quyền cạnh tranh lẫn nhau cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều thương hiệu thất bại.

3. Làm thế nào để trở thành một nhà nhượng quyền xuất sắc

Trong mô hình nhượng quyền, có hai bên:

- Bên nhượng quyền (Franchisor): người sở hữu thương hiệu, quy trình và hệ thống.

- Bên nhận quyền (Franchisee): người được cấp phép vận hành theo mô hình đó.

Để trở thành một franchisor thành công, doanh nghiệp cần đảm bảo bốn nguyên tắc cốt lõi sau:

3.1. “Đạo” của nhượng quyền: Hãy để bên nhận quyền kiếm tiền trước

Thành công của thương hiệu phụ thuộc vào khả năng sinh lợi của đối tác. Khi bên nhận quyền có lãi, thương hiệu càng dễ phát triển và lan tỏa. Đây là triết lý “đạo đức kinh doanh” mà các thương hiệu như McDonald’s, 7-Eleven hay Mixue luôn tuân thủ.

Làm thế nào để điều hành doanh nghiệp nhượng quyền thành công

3.2. “Luật” của nhượng quyền: Mọi hoạt động phải tuân thủ pháp lý

Từ năm 2007, Trung Quốc đã ban hành hệ thống pháp lý điều chỉnh hoạt động nhượng quyền, bao gồm:

- Quy định về quản lý hoạt động nhượng quyền thương mại (2007)

- Biện pháp đăng ký hoạt động nhượng quyền (2012)

- Biện pháp công bố thông tin nhượng quyền (2012)

 - Thông báo hoàn thiện hệ thống quản lý toàn diện (2023)

Tuy vậy, vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về bảo vệ khu vực độc quyền, cơ chế bồi thường thiệt hại, và trách nhiệm công bố thông tin tài chính.
Do đó, việc hợp tác với các luật sư chuyên về nhượng quyền quốc tế là điều bắt buộc nếu thương hiệu muốn mở rộng bền vững.

3.3. “Tình” trong nhượng quyền: Xây dựng quan hệ hợp tác win–win

Quan hệ giữa hai bên không phải cấp trên cấp dưới, mà là đối tác bình đẳng. Một hệ thống nhượng quyền vững mạnh là hệ thống mà cả hai bên cùng có lợi, cùng phát triển, cùng chia sẻ tri thức và lợi nhuận.

3.4. “Kinh” của nhượng quyền: Tư duy vị tha và vận hành chuyên nghiệp

Nhượng quyền là mối quan hệ vị tha thành công của bên này phụ thuộc vào thiện chí và năng lực của bên kia.
Doanh nghiệp muốn phát triển hệ thống cần:

1. Hiểu rõ khung pháp lý của quốc gia hoạt động.

2. Giao phó các vấn đề pháp lý cho đội ngũ chuyên nghiệp.

3. Đảm bảo các nhà đầu tư có hiểu biết căn bản về vận hành và thương hiệu.

Trên thực tế, việc nhiều nhà đầu tư sau khi hết hạn hợp đồng vẫn sử dụng thương hiệu cũ (ví dụ “Hoa Liên”, “Liên Hoa”) phản ánh sự thiếu chặt chẽ trong quản lý pháp lý và giám sát thương hiệu.

4. Kết luận: Con đường bền vững cho nhượng quyền thương mại

Sự thịnh vượng của ngành nhượng quyền chỉ có thể đạt được khi cả hệ sinh thái cùng vận hành đúng hướng:

• Chính phủ cần hoàn thiện khung pháp lý, bảo vệ nhà đầu tư và người tiêu dùng.

• Bên nhượng quyền cần minh bạch, chuyên nghiệp, tập trung vào giá trị cho đối tác.

• Bên nhận quyền cần cam kết toàn diện, xem đây là một sự nghiệp chứ không chỉ là khoản đầu tư.

Như triết lý kinh doanh của McDonald’s:“Thành công của chúng tôi đến từ thành công của từng cửa hàng nhượng quyền.”

Xây dựng một hệ thống nhượng quyền thành công ngoài việc nhân rộng mô hình kinh doanh, đây còn là hành trình kiến tạo một hệ sinh thái cùng phát triển giữa thương hiệu – nhà đầu tư – người tiêu dùng.
Một doanh nghiệp nhượng quyền bền vững được vận hành bởi kiến thức quản trị bài bản, khung pháp lý rõ ràng và triết lý “cùng thắng”.

Nếu bạn đang ấp ủ kế hoạch mở rộng thương hiệu hoặc muốn tham gia lĩnh vực nhượng quyền một cách chuyên nghiệp, hãy bắt đầu bằng việc hiểu đúng – làm đúng – quản trị đúng.

 Đăng ký ngay khóa học “Nhượng quyền: Xây dựng mô hình Nhượng Quyền kinh doanh bài bản và bùng nổ” để được hướng dẫn trực tiếp bởi các chuyên gia đầu ngành, học cách thiết kế mô hình, tối ưu vận hành và phát triển chuỗi vững chắc ngay từ giai đoạn đầu.