Rủi ro không kiểm soát trong hoạt động nhượng quyền có thể xuất phát từ các yếu tố tự nhiên, xã hội hoặc môi trường kinh tế vĩ mô, nằm ngoài tầm kiểm soát của nhà tài trợ và công ty dự án. Việc nhận diện và có biện pháp phòng ngừa hiệu quả là điều cần thiết để giảm thiểu tổn thất và đảm bảo hoạt động kinh doanh bền vững.

1. Xác định và phòng ngừa rủi ro bất khả kháng

Theo quy định của “Luật hợp đồng” những trường hợp khách quan không thể lường trước, không thể tránh khỏi và không thể vượt qua” đối với các bên. Tình huống khách quan có thể được chia thành hai loại: sự kiện tự nhiên và sự kiện xã hội. 

Trong đàm phán dự án nhượng quyền thương mại, các bên đều tương đối thống nhất về nội hàm của khái niệm bất khả kháng, nhưng thường có sự khác biệt lớn về phạm vi mở rộng, đặc biệt là việc mở rộng các sự kiện xã hội còn gây nhiều tranh cãi. 

Cụ thể, rủi ro thiên nhiên bao gồm rủi ro do tai nạn như động đất, lũ lụt, bão, sóng thần, sét đánh, phun trào núi lửa và các dịch bệnh truyền nhiễm trên diện rộng. Rủi ro xã hội bao gồm chiến tranh, đình công, cách mạng, bất ổn dân sự, bạo loạn, v.v.

Tổn thất do sự kiện bất khả kháng có thể được chia thành tổn thất trực tiếp và tổn thất gián tiếp. Tổn thất trực tiếp là tổn thất gây ra cho chính các cơ sở của dự án, còn tổn thất gián tiếp là tổn thất về lợi nhuận. Nguyên tắc chung để phân bổ rủi ro tổn thất là bên chịu bất khả kháng có thể được miễn toàn bộ hoặc một phần trách nhiệm bồi thường thiệt hại gây ra cho bên kia, tức là về cơ bản mỗi bên tự chịu thiệt hại của mình.

Người ta thường áp dụng các phương pháp sau đây để phòng ngừa rủi ro tự nhiên:

- Bảo hiểm;

- Tìm kiếm nguồn tài trợ và bảo lãnh của chính phủ;

- Phân phối hợp lý sau khi tham vấn giữa các bên

Phòng ngừa rủi ro xã hội thường bao gồm:

- Bảo hiểm;

- Nhận được sự bảo lãnh của chính phủ ở mức cao nhất có thể; nếu không, ít nhất hãy đưa ra đánh giá chính xác về thái độ của chính phủ đối với việc thực hiện thỏa thuận nhượng quyền thương mại;

- Xác định rõ phạm vi bất khả kháng.

2. Nhận diện và phòng ngừa rủi ro 

Rủi ro quốc hữu hóa là biện pháp pháp lý mà theo đó chính phủ, thông qua luật pháp có liên quan, tịch thu hoặc tước đoạt toàn bộ hoặc một phần tài sản, quyền và lợi ích ban đầu thuộc về công ty dự ánh
Để đối phó với rủi ro này, thường có thể dựa vào:

- Bảo hiểm;

- Thỏa thuận vốn chủ sở hữu hoặc nợ;

- Thỏa thuận điều khoản hợp đồng;

- Bảo lãnh của cơ quan nhà nước (bảo lãnh không tiến hành cưỡng chế thu hồi đất hoặc nếu cưỡng chế thu hồi đất là không thể tránh khỏi thì doanh nghiệp dự án sẽ được bồi thường theo giá thị trường)

Kiểm soát rủi ro nhượng quyền thương mại

3. Xác định và phòng ngừa rủi ro 

Rủi ro chính quyền vượt quá thẩm quyền chủ yếu là rủi ro phát sinh do chính quyền vượt quá thẩm quyền trong việc thiết kế, xây dựng kỹ thuật, vận hành và bán sản phẩm của các dự án BOT bằng cách tăng thuế, đánh thêm phí nhượng quyền, hạn chế xuất nhập khẩu một số sản phẩm nhất định, v.v.

Để đạt được mục đích này, có thể thực hiện:

- Quyền và nghĩa vụ của Chính phủ và doanh nghiệp dự án phải được xác định rõ trong hợp đồng nhượng quyền. Nguyên tắc về vấn đề quản lý nhà nước phải là: tạo điều kiện cho nhà nước thực hiện quyền kiểm soát, giám sát, thanh tra, kiểm toán đối với dự án, đồng thời không ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của doanh nghiệp dự án.

- Đối với các chủ nợ, họ có thể ký riêng với Chính phủ một thỏa thuận không can thiệp, theo đó Chính phủ cam kết không can thiệp vào hoạt động của các dự án BOT, BT và việc trả nợ; và quy định trách nhiệm mà chính phủ phải chịu khi vi phạm lời hứa của mình.

- Tìm kiếm sự bảo lãnh từ các tổ chức tài chính đa phương và các cơ quan tín dụng xuất khẩu cho dự án.

- Tìm kiếm cam kết từ chính quyền cấp cao hơn để cung cấp sự bảo vệ đặc biệt cho các dự án nhượng quyền.

4. Rủi ro về thay đổi chính sách và luật pháp công

Điều này đề cập đến những rủi ro do thay đổi về luật pháp, quy định, chính sách của chính phủ và các biện pháp kiểm soát vĩ mô liên quan đến các dự án nhượng quyền, có thể dẫn đến những hậu quả như chi phí tăng và lợi nhuận giảm.

Để đạt được mục đích này, thỏa thuận nhượng quyền có thể quy định rằng chính phủ phải chịu những rủi ro này hoặc hợp đồng liên quan có thể quy định rằng các đối tác của chính phủ phải chịu những rủi ro này. Nếu rủi ro do bên nhượng quyền hoặc công ty dự án chịu thì sẽ rất bất lợi cho họ và không phù hợp với nguyên tắc chia sẻ rủi ro công bằng.

Xác định các mức rủi ro và nguyên nhân gây ra rủi ro

5. Rủi ro mặc định

Rủi ro này xảy ra do các bên tham gia tài trợ dự án không thể thực hiện hoặc từ chối thực hiện các nghĩa vụ quy định trong hợp đồng vì lý do nào đó.

Các biện pháp phòng ngừa rủi ro bao gồm:

- Giấy bảo lãnh thực hiện hoặc thư cam kết do chính quyền có thẩm quyền cấp trực tiếp;

- Loại trừ trách nhiệm của công ty dự án đối với hành vi vi phạm cơ bản hợp đồng trong hợp đồng, chẳng hạn như quy định trong hợp đồng mua sản phẩm rằng ngay cả khi công ty dự án vi phạm cơ bản hợp đồng, bên mua sản phẩm vẫn phải tiếp tục thực hiện hợp đồng và trả số tiền bản quyền đã thỏa thuận để trả nợ gốc và lãi cho khoản vay của chủ nợ

Kết luận: